Czy mamy z tym problem?

Strefa miasta Gorzowa Wielkopolskiego jest od wielu lat klasyfikowana jako C, tj. przekroczeń dopuszczalnych stężeń dla dwóch parametrów zanieczyszczenia powietrza:

• pyłu zawieszonego PM10;
• benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10;

Benzo(a)piren należy do grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Występuje w dymie podczas spalania niecałkowitego, m.in. w dymu tytoniowego (dym z 1 papierosa zawiera 0,16 μg tej substancji), smogu, powstającego w wyniku niskiej emisji, głównie wskutek spalania śmieci (najczęściej tworzyw sztucznych). WWA powstają podczas pirolizy materiałów organicznych. W wysokiej temperaturze związki organiczne ulegają rozkładowi do mniejszych cząsteczek, (często rodników), które ulegają łączeniu i aromatyzacji. Występują jako zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby. Źródłem WWA mogą być silniki spalinowe, spalarnie śmieci, liczne procesy przemysłowe (np. produkcja koksu), pożary lasów, dym tytoniowy, a także wszelkie procesy rozkładu termicznego związków organicznych przebiegające przy niewystarczającej ilości tlenu.

Benzo(a)piren jest jednym z WWA o najbardziej rakotwórczych właściwościach. Występuje w smole węglowej (0,65% wag.), surowej ropie (Kuwejt 2,8 mg/kg), olejach silnikowych (świeży do 0,27 mg/kg, przepracowany do 35 mg/kg).

Źródłem zanieczyszczeń PM10 oraz PM2.5 w ok. 50% jest opalanie gospodarstw domowych z użyciem pieców o niskiej klasie emisji lub bezklasowe. Kolejne w generowaniu zanieczyszczeń jest transport kołowy.

Jak ilustrują powyższe rysunki, oprócz Centrum miasta w przeważającym stopniu problemy dotyczą również takich obszarów jak Zawarcie, Oś. Poznańskie, Wieprzyce, Janice, czyli obszary o przeważającej zabudowie jednorodzinnej, niepodłączonej do sieci ciepłowniczej.

Szczególnym zagrożeniem jest imisja benzo(a)pirenu, który ma działanie kancerogenne, tj. może przyczyniać się do zachorowań na raka. Obserwując częstość zachorowań na raka w naszym regionie, należy podejmować niezbędne działania aby ograniczyć ten czynnik zanieczyszczenia powietrza.

Na problemy zanieczyszczeń ma niebagatelny wpływ również oprócz działalności człowieka w szczególności:

• ukształtowanie terenu,
• warunki klimatyczne,

W 2012 roku został opracowany Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. Jako działania naprawcze przewidziane jest m.in.:

• modernizacja taboru autobusowego MZK
• rozbudowa podsystemu tramwajowego
• termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej
• budowa bloku gazowego przez PGE GiEK Elektrociepłownia Gorzów
• rozbudowa sieci ciepłowniczej
• Program KAWKA, tj. likwidacja źródeł niskiej emisji (3000 piecy) na obszarze Nowego Miasta i podłączenie do sieci ciepłowniczej,
• program budowy dróg rowerowych,
• modernizacja oświetlenia ulicznego (LED)
• edukacja ekologiczna
• budowa farmy fotowoltaicznej do zasilania ujęcia wody pitnej SIEDLICE

Ze szczegółami PGN Miasta Gorzowa którego szczegółami można zapoznać się na stronie internetowej http://pgn.gorzow.pl

Ponadto w związku z przekroczeniem dopuszczalnych stężeń pyłów zawieszonych PM10 oraz zawartości benzo(a)pirenu opracowany został Program ochrony powietrza dla strefy miasta Gorzowa Wielkopolskiego ze względu na przekroczenie wartości dopuszczalnej wartości dopuszczalnej pyłów zawieszonego PM10 oraz ze względu na przekroczenie wartości docelowej benzo(a)pirenu w pyle PM10.

Zakładają one, że dzięki podejmowanym działaniom, do roku 2020 uda się osiągnąć wskaźniki jakości powietrza:

• nie przekraczające średniorocznego dopuszczalnego poziomu stężenia pyłów PM10 – 30 µg/m3,
• 24 godzinnego stężenia pyłów PM10, powyżej 50µg/m3 nie przekraczające 50 µg/m3 w żadnym punkcie obliczeniowym na terenie strefy miasta Gorzowa Wielkopolskiego.
• w roku 2020 roku nie wystąpią przekroczenia dopuszczalnej liczby 35 dni ze stężeniem pyłu PM10 wyższym niż dopuszczalne 50 µg/m3

Program ochrony powietrza dla benzo(a)pirenu ze względu na przekroczenie wartości docelowej benzo(a)pirenu w prognozie zanieczyszczenia powietrza do 2020 przyznaje w prognozie, że bardzo trudne będzie dotrzymanie normy 1 ng/m3 dla stężeń średniorocznych.

W kwietniu 2017 roku Gazeta Lubuska przeprowadziła debatę na temat jakości powietrza w województwie lubuskim, z której udostępniony jest w serwisie YouTube materiał filmowy.

Wszyscy uczestnicy debaty zgadzają się, że dominującym źródłem zanieczyszczeń niskiej emisji są paleniska przydomowe, szczególnie nie posiadające klas emisji zanieczyszczeń. Najlepszymi rozwiązaniami jest przejście na ogrzewanie z sieci ciepłowniczej oraz wymiana pieców na takie, które spełniają normy emisji zanieczyszczeń.

Przemysław Susek, przedstawiciel WIOŚ w trakcie debaty silnie wskazywał na potrzebę rozwijania sieci stacji monitorowania poziomu zanieczyszczeń oraz świadomości społeczeństwa na temat jakości powietrza.

Jak jest mierzone zanieczyszczenie powietrza

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego w Gorzowie Wielkopolskim monitorowane jest przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Zielonej Górze przez dwie stacje pomiarowe imisji:

• ul. Kosynierów Gdyńskich -automatyczna
• ul. Piłsudskiego – manualna

Od października 2017 r. dzięki działaniom podjętym koordynowanym w Gorzowie przez Grzegorza Musiałowicza i współpracy z inicjatywą Lubuski Alert Smogowy w ramach projektu realizowanego przez Airly, zostało zamontowanych 6 czujników jakości powietrza, umożliwiający pomiar takich parametrów jak PM10, PM2.5, wilgotność, temperatura powietrza.

Należy wspomnieć, że projekt budowy sieci monitoringu powietrza Airly otrzymał dofinansowanie z Unii Europejskiej właśnie w celu monitorowania jakości powietrza.

Dane

Wyniki pomiarów z lat ubiegłych są następujące

W 2016 roku warunki dopuszczalnych stężeń 24-godzinnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 stwierdzono w 36 dniach, co stanowi ponadnormatywną liczbę przekroczeń dopuszczalnego 24-godzinnego poziomu stężenia pyłu drobnocząsteczkowego PM10 w powietrzu (dopuszczalnie 35 dni w roku).

W 2017 roku od stycznia do października przekroczenie poziomu średniogodzinowego poziomu nastąpiło 31-krotnie, przy dopuszczalnym poziomie 35 dni.

Poniżej dane średniomiesięczne okresu styczeń-wrzesień 2017 roku:

Istnieje bardzo duże ryzyko, że w okresie od listopada do grudnia, kiedy następuje wzrost intensywności użytkowania ogrzewania indywidualnego ilość dni zostanie ponownie przekroczona, na co Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wskazał w komunikacie informującym o ryzyku przekroczenia dopuszczalnego substancji na terenie województwa lubuskiego w 2017 roku. Takie ryzyko zostało oszacowane w lutym tego roku na podstawie samych tylko wyników ze stycznia 2017 r. oraz wskazało dwie lokalizacje: Gorzów Wielkopolski oraz Wschowa.

Jeśli jest tak dobrze, to czemu jest tak źle?

Na podstawie danych można stwierdzić, że od 2013 r. pomimo realizacji działań określonych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej poprawa jakości powietrza uległa zahamowaniu, a znacząca poprawa nastąpiła w 2013 r.

Jest faktem niepodważalnym że miasto realizuje Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. Niemniej jednak wyniki monitoringu wskazują że mogą się te działania okazać niewystarczające.

W roku 2016 wskaźniki były przekroczone i wszystko wskazuje na to, że w roku 2017 również tak będzie. Dane które pokazane zostały w komunikacie Urzędu Miasta z październikowych oraz listopadowych wyników pokazują że co prawda na stacji WIOŚ nie doszło do średniodobowego przekroczeń, ale przez 6 dni wyniki średniogodzinowe były na granicy dopuszczalnych poziomów, tj. 43-48 µg/m3 przy dopuszczalnym poziomie 50 µg/m3.

Wskaźniki poziomu benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 są zatrważające, bo posiadają tendencję rosnącą. W roku 2010 średnioroczny jego poziom przekroczony był o 66%, a od 2014 przekroczenie oscyluje w granicach 200-291%. 

Świadomość mieszkańców o przyczynach i skutkach zanieczyszczenia powietrza oraz informacja na temat bieżącej jakości powietrza jest kluczowa. Niewątpliwie mieszkańcy powinni posiadać wiedzę o jakości powietrza, gdyż mogą w dniach kiedy występuje wysokie stężenie pyłów ograniczyć m.in. swoją aktywność fizyczną, spacery, aby uniknąć ekspozycji na działanie szkodliwych zanieczyszczeń powietrza.

Potrzebę dodatkowego monitoringu dostrzega również Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska i wskazuje na możliwość włączania się samorządów do poszerzania sieci pomiarowej oraz montaż tablic informujących o wskazaniach urządzeń pomiarowych. Montaż sieci 6 czujników jakości powietrza w ramach projektu “Oddychaj z Airly” jest niewątpliwie działaniem pożądanym, do którego niestety Miasto Gorzów nie włączyło się na żadnym z etapów.

Interesem osób zarządzających miastem powinno być zarządzanie w oparciu o dane, a z zaskoczeniem kontastujemy że możliwość taka jest deprecjonowana i rodzi przypuszczenia zamiatania problemów pod dywan. Twierdzenie, że dane z pomiarów innych czujników nie mogą być brane pod uwagę w ocenie jakości powietrza w naszym mieście uważam za absurdalne. Dla porównania Amsterdam w ramach działań Smart City wspiera identyczny projekt Urban AirQ oraz Smart Citizen Kit.

Rodzi to również inne obawy, czy nie wynika to z faktu że mówią o tym osoby stojące w opozycji do prezydenta Jacka Wójcickiego. Takie obawy są tym bardziej uzasadnione w kontekście działań propagandowych jakie płyną z magistratu, m.in. ilości zasadzonych drzew, bo absurdem jest wmawianie że zostało w Gorzowie w tym roku zasadzonych przeszło 4000 drzew, a tak naprawdę zostały one w ogromnej większości wyłącznie wręczone mieszkańcom podczas akcji rozdawania drzewek na Placu Staromiejskim. W mojej ocenie wręczenie 3040 sadzonek drzew, często przypadkowym przechodniom miało charakter wyłącznie marketingowy i nie przełoży się na faktyczne nasadzenia.

Z pewnością trudno jest przekonywać tych, którzy często ze względu na słabą sytuację ekonomiczną opalają niskiej jakości paliwem w kotłach i piecach, a wskaźnik stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 wskazuje wręcz, że opalanie śmieciami i plastikiem staje się coraz powszechniejsze.

Dostrzegamy ogromny problem jakości powietrza i będziemy popierać jako Ludzie Dla Miasta zarówno wspierać wszelkie działania pozwalające na wymianę palenisk oraz umożliwiające podłączanie się do sieci ciepłowniczej.

Dbanie o środowisko naturalne oraz to, czym oddychamy jest związane ze zrównoważonym rozwojem, tj. przyczynianiem się do rozwoju gospodarczego, z jednoczesnym poszanowaniem zasobów naturalnych oraz ochroną środowiska, aby zarówno nam jak i przyszłym pokoleniom żyło się w stanie niepogorszonym.

Źródło

• http://www.zgora.pios.gov.pl/
• http://lubuskie.pl/nowe-menu/menu-strony/srodowisko-2/program-ochrony-powietrza-dla-strefy-miasto-gorzow-wielkopolski/
• http://pgn.gorzow.pl/
• https://map.airly.eu/
• http://www.gorzow.pl/
• https://waag.org/en/blog/urban-airq-citizens-measuring-air-quality-themselves